Tot 2021 was het in België mogelijk om via een duolegaat in uw testament een goed doel als begunstigde van uw nalatenschap te noteren. Het duolegaat werd sindsdien echter afgeschaft omwille van het potentieel misbruik dat dit creëerde. Hoe kan u dan anno 2024 een goed doel opnemen in uw nalatenschap?
Lees hier alles over in onderstaand artikel!
Speelt u wel eens met de gedachte om één of meerdere goede doelen financieel te steunen? Heel wat klinkende namen in de (beurs)wereld zijn u reeds voorgegaan, denk maar aan Bill Gates, Warren Buffett of Georges Soros die het grootste deel van hun vermogen in een filantropische stichting hebben ondergebracht.
Hierna staan we stil bij de verschillende mogelijkheden, aandachtspunten én de fiscale gevolgen van een
planning naar goede doelen.
Tot juli 2021 was het mogelijk om in uw testament een zogenaamd duolegaat op te nemen. Deze planningstechniek werd voornamelijk gebruikt in de successieplanning van kinderloze singles of koppels van wie de nalatenschap dus zou toekomen aan verre verwanten (maximaal tarief erfbelasting van 55%) of zelfs aan de Staat indien er niets geregeld was. In de praktijk betekende het duolegaat dat men twee legaten opnam in het testament: een eerste legaat aan het goede doel, met de last om de totaal verschuldigde erfbelasting te betalen en een tweede legaat aan de verre verwanten die hun erfdeel netto ontvingen. Men sloeg in voorkomend geval twee vliegen in één klap: bevoordeling van het goede doel én fiscaal vriendelijke begunstiging van verre verwanten. Sedert juli 2021 werd het duolegaat in Vlaanderen echter afgeschaft waarbij men als belangrijkste reden het oneigenlijk gebruik van het duolegaat opgaf. Vaak zou een duolegaat immers zodanig zijn opgesteld dat er slechts een minimum toekwam aan het goede doel terwijl men de verkrijging van de verre verwanten zoveel als mogelijk fiscaal optimaliseerde. Voor inwoners van Wallonië of het Brussels gewest bestaat nog wel de mogelijkheid om met een duolegaat te werken.
Het risico is immers groot dat het goede doel in de huidige stand van wetgeving meer erfbelasting zal
moeten betalen dan het legaat dat zij ontvangt en bijgevolg het legaat zal verwerpen. Wie vandaag nog een testament heeft waarin een duolegaat werd opgenomen, doet er dus goed aan dit na te laten kijken door een specialist terzake.
Tegenover de afschaffing van het duolegaat, staat een belastingvermindering. Zo zal het tarief van de
schenk- en erfbelasting voortaan 0% bedragen voor wie een goed doel wenst te bevoordelen. Wij vestigen wel de aandacht op het feit dat dit gunsttarief niet van toepassing is voor legaten aan beroepsverenigingen en ook niet bij het bevoordelen van een private stichting. Het feit dat deze laatste een belangeloos doel zou nastreven, zal hier niets aan veranderen. Men dacht aanvankelijk dat de afschaffing van het duolegaat een negatieve invloed zou hebben op het aantal legaten ten voordele van goede doelen maar niets is minder waar. Uit de legatenbarometer 2023 van HOGENT blijkt immers dat de 139 onderzochte goede doelen in de loop van 2022 elk gemiddeld 5 legaten van gemiddeld 1,3 miljoen EUR hebben ontvangen, hetgeen 18% van de opbrengst van deze “bedrijven” uitmaakt.
Er bestaan verschillende manieren om aan filantropie te doen. Naast gewone schenkingen of legaten aan een instelling of een vzw is het mogelijk een fonds op naam op te zetten. Zo’n fonds heeft geen rechtspersoonlijkheid, maar de schenker kan er wel zijn naam aan verbinden en kan bepalen hoe het geld wordt besteed. Soms willen mensen zelf het beleid uitstippelen van hun filantropische activiteiten, anders dan te schenken aan een VZW die autonoom het beleid bepaalt. Dat kan dan door een stichting op te richten. Zowel een stichting van openbaar nut als een private stichting zijn mogelijk. De tussenkomst van een notaris bij de oprichtingsakte en bekrachtiging door Koninklijk Besluit maken gespecialiseerde begeleiding in deze quasi noodzakelijk. Een alternatief is het sponsoren van een leerstoel aan een universiteit. Daar praten we echter meteen over grotere bedragen. Zo kost een leerstoel bij de KU Leuven
jaarlijks 65.000 euro per jaar (en dat gedurende 3 jaar). Zo’n leerstoel levert natuurlijk wel de nodige visibiliteit op. Ideaal voor schenkers die zich enigszins willen profileren en wetenschappelijk onderzoek willen aanmoedigen. Vaak worden leerstoelen door bedrijven geschonken, eerder dan door particulieren.
Maar veruit de eenvoudigste manier is om een schenking te doen aan, of een nalatenschap te laten toekomen aan één of meerdere goede doelen. Opteert u ervoor om het goede doel reeds tijdens uw leven een bepaald bedrag te schenken dan kan dit gebeuren via een bankgift of via een notariële schenking.
Een andere mogelijkheid bestaat erin dat u -een deel van- uw vermogen pas wenst over te dragen bij uw overlijden. U dient dan een notarieel of eigenhandig testament op te maken. Bij het eigenhandig testament dient u ervoor te zorgen dat dit met de hand geschreven én van datum en handtekening voorzien is.
In uw testament kan u één van de drie volgende legaten opnemen:
Bovendien is het bij een testament belangrijk om dit duidelijk op te stellen met vermelding van naam, adres en ondernemingsnummer van het goede doel. Het is ook raadzaam om een alternatief te voorzien voor het geval het door u gekozen goede doel niet meer zou bestaan op datum van uw overlijden.
Laten we even terugkeren naar de situatie van mijnheer Buffett. Hij heeft in zijn testament voorzien dat er “slechts” 1% van zijn totale vermogen naar zijn kinderen zal gaan, terwijl 99% aan filantropische instellingen zal toekomen. 1% lijkt weinig maar in dit concrete geval moeten we dat toch wat relativeren. Aangezien de geschatte nettowaarde van mijnheer Buffett vandaag zo’n 135 miljard USD bedraagt, zullen zijn kinderen alsnog 1,35 miljard USD onder mekaar kunnen verdelen. Maar dergelijke regelingen zijn in België niet mogelijk, althans niet wanneer u kinderen heeft. Uw kinderen zijn immers uw reservataire -door de wet beschermde- erfgenamen en kunnen niet zomaar onterfd worden. Sinds
september 2018 zullen uw kinderen samen immers minimaal de helft van de rekenboedel1 dienen te ontvangen. U kan m.a.w. dus slechts 50% van uw vermogen aan een goed doel nalaten.
In voorkomend geval zullen uw kinderen het testament kunnen aanvechten en via de rechtbank een vordering tot inkorting instellen om op die wijze hun reserve te recupereren. Heeft u daarentegen geen kinderen en geen (huwelijks)partner meer, dan kan u in alle vrijheid en zonder enige beperking overgaan tot het opstellen van een testament ten voordele van de filantropie en/of derden. U heeft dan immers geen
reservataire erfgenamen.
Hetgeen voorafgaat, kunnen we kort als volgt samenvatten:
Heeft u vandaag een testament met duolegaat dan is het raadzaam om dit te laten checken door een specialist. U kan dan een nieuw testament opmaken of tijdens uw leven reeds overgaan tot het uitvoeren van schenkingen aan één of meerdere goede doelen.
Als u vandaag nog geen testament heeft opgemaakt maar u wil één of meerdere goede doelen bij uw successieplanning betrekken, dan kan u tijdens uw leven overgaan tot het uitvoeren van een schenking of u kan een testament opmaken waarin de filantropische gedachte verwerkt is. In ieder geval zal geen van beide planningstechnieken aanleiding geven tot belastingheffing in hoofde van het goede doel aangezien het tarief schenken erfbelasting voor een inwoner van Vlaanderen werd vastgesteld op 0%. Tot slot is het steeds aanbevelenswaardig om hiervoor een beroep te doen op een specialist terzake zodat u ook zeker bent dat het vermogen zonder juridische discussies bij het goede doel zal terechtkomen.
